28 декабря 2014

2022-jıl 28-dekabr kúni Qaraqalpaqstan Respublikası I.V.Savickiy atındaǵı mámleketlik kórkem óner muzeyinde V.Ufimcev hám U.Tansıqbaevlardıń “Buxara hám Samarqand avangard xudojnikleri V.Ufimcev hám U.Tansıqbaev názerinde” atlı kórgizbesiniń ashılıw máresimi bolıp ótti.

Kórgizbeden xudojniklerdiń dáslepki grafik dóretpeleri orın alǵan bolıp, bul shıǵarmalarda Ózbekistanǵa kelip hám Ózbekistanda jasap dóretiwshilik  etken xudojniklerdiń  shıǵıs arxitekturasına degen eki kóz qarastı kóriwimiz mumkin.

V.Ufimcevtiń (1899 -1964) dóretpeleri Ózbekistan boyınsha birinshi tásirleniwleri bolıp, ol bul jerge birinshi ret 1924 jılda Buxara arxitekturalıq esteliklerin úyreniw ekspediciyası aǵzası sıpatında kelgen. Ol Buxaraǵa arnalǵan bir qatar grafikalıq dóretpelerdi jarattı.  Buxaraǵa etken sayaxatı V.Ufimcevtiń futurist xudojnik sıpatında ózin sınap kóriwine túrtki boldı. Ufimcevtiń Ózbekistanǵa saparı onıń súwretlew usılına da tásir etedi. Óziniń baqlawları nátiyjesinde súwretlewde όzgeshe ápiwayı maneranı jarattı. Buxara hám  Samarqand qalalarınıń ózine tán arxitekturası onıń itibarın tartadı. Nátiyjede kubizm jónelisine tartıwshı shıǵarmalar payda boladı.

V.Ufimcev arxitekturalıq esteliklerdi az súwretlegen, ol kóbinshe eski taslandıq qábirlerge, kárwansaraylarǵa, jabıq bazarlarǵa, qalanıń bası berk kóshelerine itibar beredi.   Bul jerlerde ol dúnyanıń keń, máńgilik panoramasın  kóz aldına elesletedi.                         

U. Tansıqbaev (1904-1974) - Ózbekistanda jasap dóretiwshilik etken, ol ushın ana jurtı ekzotikalıq tema emes edi, biraq ana watanınıń  tábiyatına bolǵan muhabbatı, xudojniktiń uqıbın ashıp, onı "peyzaj ustası" dárejesine jetkerdi. U. Tansıqbaev ushın arxitekturalıq obektler onıń peyzajlarına qosımsha boldı. Kórgizbeden  xudojniktiń 1930-32 jıllardaǵı respublika awılları hám qalaları boylap sayaxatları dawamında jaratqan shıǵarmaları orın alǵan.  Sonday aq, 1934 jılı Samarqand qalasına  sayaxatınan tásirlenip dóretken   "Samarqand" atlı sızılmalar toplamınan da bir qatar  jumıslar  qoyılǵan. Shıǵarmalar arasında Biybixanım meshiti, Shaxi-Zinda maqbaraları ansambli, qararawsız qalǵan eski qábristanlar (“Biybixanım. Samarqand”, “Shaxi-Zinda”, “Úsh maqbara”, “Eski mazarstan”) ǵa baǵıshlanǵan peyzajlar bar.

XX asirdiń birinshi yarımında jasap dóretiwshilik etken kóplegen Ózbekistanlı xudojnikler menen bir qatarda V.Ufimcev hám U.Tansıqbaevlardıń, kópshilik zıyarat etetuǵın dıqqatqa ılayıqlı biraq qarawsız qalǵan hár túrli  arxitekturalıq obektlerdi súwretlewge bolǵan umtılısları-bay mádeniyatqa iye  úlke Ózbekistanǵa bolǵan qızıǵıwshılıǵınan derek beredi hám dóretiwshilik tájriybelerinde olardı ruwhlandırıp kelgen.